Biliyorsunuz ruha ait tekamül kavramıyla maddelere ait tekamül kavramı birbirinden ayrılmıştır. Maddelerin, ruha hizmet etme imkanlarının ortaya çıkması veya geliştirilmesi gibi kavramlara karşılık, bu kavramların ruhta gelişen paralel durumuna tekamül denmiştir. Bu bilgiye göre tekamül değerleri ruha ait kavramlar olup köken olarak sebebi de asli prensibe dayanacaktır.
Çünkü ruhun kainatla ilişkisini kuran sebep asli prensiptir. Tekamül değerlerinin basitçe izahını yapabilmek için önce kainatın nasıl idare edildiği hakkında genel bir sezgiye sahip olmak gerekir. Bunun için ise, dünyaya verilen bilgilerin anlaşılmış ve perde arkasının da sezilmiş olması gerekir. Yani tekamül değerlerini isimlerine takılmadan sezmek gerekir.
Yüksek planların vermiş olduğu bilgiler içerisinde özellikle tesirler konusunun iyice anlaşılmış olması tekamül değerleri konusunun anlaşılmasını daha da kolaylaştıracaktır. Çünkü kainatta her şey tesirlerle idare edildiği için bu tesirler de köken olarak yine asli prensibe dayanacaktır.
Verilen bilgilere göre asli prensipten çıkan tesirler ruhların ihtiyaçlarını kainat maddelerine yansıttığı gibi, kainat maddelerinin gösterdiği tepkileri de tekrar ruhlara yansıtmaktadır. Bu bilgi açılacak olursa, maddelerin gösterdiği tepkiler yani kainatta görünen hal ve hareketler ruhların kainata yansımış ihtiyaçları olacaktır. Tekamül değerlerinin önce yüksek manada anlaşılabilmesi için bu konuyu biraz açalım.
Asli prensipten çıkan tesirler aynı zamanda üniteye de gelmektedir, ünite ise ruhlardan meydana gelmiş bir topluluk değil, ruhlara bağlı varlıkların meydana getirmiş olduğu bir topluluktur. Asli prensip ruhların ihtiyaçlarını kainata yansıttıktan sonra ruhlar bu ihtiyaçlarını kainatta bulunan varlıklarını kullanarak tatbikatlarla karşılamaktadır. Bir ruh, bu kainata yansıtılmış olan ihtiyacını varlığını kullanarak tatbikatlarla karşıladığı zaman tekamül etmiş olur. Aynı zamanda kullandığı varlığı da en yüksek düzeye ulaşmış bulunur. En yüksek düzeye ulaşıp idraken birleşmiş ve aralarında hiçbir ayrılık bulunmayan bu varlıklar topluluğu ünitedir. Sizin de şu anda bir varlığınız var ve çok uzak bir gelecekte her şeyiyle birleşmiş bu yüksek varlıklar topluluğuna karışacak olması onun kaderinde vardır.
Asli prensipten çıkıp ruhlara ve üniteye gelen tesirlere kainat idaresiyle ilgili konular anlaşılsın diye tesir diyoruz, yoksa bu anlaşılması imkansız ilahi bir kuvvettir. Asli prensibin bu ilahi kuvveti üniteye geldiği zaman, buradan çıkıp kainata yayılırken çeşitli kılcal kuvvetlere dönüşerek akmaya başlamaktadır. Akan bu kılcal kuvvetler asli prensibin tesirleridir, ve ilahi değerlerinden de bir şey kaybetmezler.
Bu ilahi kuvvet, aynı zamanda ruhların ihtiyaçlarını da kainata yansıtmaktadır, bunlar da kainata yansıtılan ruhlara ait tesirlerdir. Üniteden çıkıp akmaya başlayan tesirlerin bir kısmı maddelerin geliştirilmeleriyle ilgili fonksiyonlar yapar, bunlara esasi tesirler denmiştir. Bir kısmı ruhların varlıklarına ve varsa eğer varlıkların bağlı oldukları bedenlere gönderilir. Kimin neye ihtiyacı olduğu veya hak ettiği bilindiği için, üniteden çıkan tesirler büyüklüğü ve sayısı tahmin edilemeyecek organizasyonlar tarafından kademe kademe azaltılarak yerlerine ulaştırılmaktadır. Bu mekanizma hakkında bilgileriniz vardır.
Şimdi, tesirlerle yönetilen kainat idare mekanizması hakkında verilen bilgiler tek tek kavrandıktan sonra bir senteze tabi tutulacak olursa, asli prensibin o büyük ilahi kuvvetiyle nasıl ruhlara ve kainata hakim olduğunun belli belirsiz sezgisine de ulaşılır. Bu sezgiden sonra kainatın devasa birliği, kusursuz düzeni, idare şekli, farklı zaman ve mekanlara sahip alemleriyle birlikte genel olarak, fakat hayali olarak göz önüne gelecektir. Yani, kainat bir bütündür bilgisinin sezgisi daha açık olarak ortaya çıkacaktır.
Fakat, bu sezgi önceleri bir anda gelecek ve bir rüyanın çarçabuk unutulması gibi hemen gidici olacaktır. Bir anda gelip temas eden bu belli belirsiz sezginin yer bulabilmesi için yukarıdan verilen bilgilerin üzerinde devamlı düşünülmesi ve senteze tabi tutulmaları gerekir.
Şimdi, dünyada yaşanan bir olay, doğrudan doğruya ruhun tekamül etmesine sebep olmaz, fakat ruhun tekamül etmesi için gerekli olan tekamül değerlerinin meydana gelmesine sebep olur. Dünyada insanların realiteleri tekamül değerlerini meydana getiren parçalardır. Bu parçalar ise dünya hayatında daha küçük parçalar halinde azar azar biriktirilerek meydana getirilmektedir. Dünya hayatıyla ruhun ihtiyaç duyduğu tekamül değerlerinin nasıl meydana geldiğini basitçe izah edelim.
Dünyada yaşayan her insanın bir varlığı vardır, daha doğrusu varlığın dünyada bir bedeni vardır çünkü hakimiyet ruhtan varlığa ve varlıktan da bedene doğru iner. Her varlığın dünyada beden kurmadan evvel bir gelişmişlik düzeyi vardır. O düzeyin devamını getirecek şekilde plan yapar ve dünyada bedenlenir. Bu işlerde yalnız olmadığını biliyorsunuz. Şu anda olduğu gibi yarı farkında bir şuura sahip olarak iyi veya kötü bir hayat yaşanmaya başlanır. Özgür iradelerle bilgiler edinilir ve biriken bilgiler realiteleri meydana getirir, bunlar birikmiş dünya bilgileridir.
Zamanı geldiğinde varlık bedeni bırakır ve dünya realitesiyle birlikte spatyom denilen bir hal içine girer, ve yalnız kalır. Varlık, o yalnızlık içerisinde dünya bilgilerini vicdan mekanizmasıyla yükselttiği zaman bilgiler değişime uğrar. Değişime uğramış bu bilgiler dünya bilgilerinden farklı bir şekil alır ve bunları önceki bilgilerine ekler. Artan bu bilgilerin devamını getirecek şekilde yine plan yapar, fakat her plan yapışında bu değişime uğramış bilgileri kullanır ve dünyada bedenlenir. Doğal olarak varlıkların bu gelişmişlik düzeylerinin ve ihtiyaç duyulan planlarının farklı oluşundan dolayı insanlar da dünyada farklı görünür. Bu bilginin idraki, insanların ileri seviyede olanlarını kıskandırıp geri seviyede olanlarını hor görme duygusunu ortadan kaldırır.
Bu bedenli hayatlar, varlığın bu alemden kazanması gereken bilgiler tamamlanıncaya kadar devam eder. Varlığın her beden kurup bıraktığında elde ettiği bu farklı bilgiler, öz bilgilerdir. Bu öz bilgiler, varlıktan ruha yansıyınca ruhun tekamülünü sağlar. İşte dünya hayatında bir sürü olaylar yaşayarak azar azar elde edilen bu bilgilerden, ve bu bilgilerin meydana getirmiş olduğu realitelerden, varlığın bedeni bıraktıktan sonra elde ettiği ve insan için anlaşılmaz olan bu öz bilgiler tekamül değerleridir.
Varlıktan ruha yansıyan bu öz bilgilerin, varlığın idraki kanalıyla ruha yansıdığını, ve insan idrakinin zaman ve mekan farkından dolayı tamamen farklı olduğunu, ve varlığa ait idrak mekanizmasının idrak edilemeyeceğini de unutmamak gerekir.
Şimdi, tekamül değerlerinin ne olduğunu biraz sezdikten sonra, dünyada yaşanan bir olayın tekamül değerleri karşısındaki durumunu ve bu değerlere katkısının ne derecede olduğunu anlamak kolay olur.
Tekamül değerleri bilgisinin sezgisi, insanı doğruluğa, dürüstlüğe ve vicdanlı hareketlere doğru yönlendireceği için bu bilginin sezgisi çok yüksek değerlere sahiptir.