İnsanlık safhasındaki vicdan mekanizması idraklere göre ayarlanır. İnsanlar arasında en basitinden en yükseğine kadar çok çeşitli idrak seviyeleri vardır, bu idrakler farklı olunca vicdanlar da farklı olacaktır.

Vicdan mekanizmasının herhangi bir kademesinde, birbirine zıt olan iki unsur, aşağıdan yukarıya doğru sıralanıp düzenlenmiş realitelerin alt ve üst iki basamağını oluşturur. Alttaki basamaklar nefsaniyete doğru iner ve yaşanmış realiteler olur. Üstteki basamaklar da vazifeye doğru çıkar ve yaşanacak realiteler olur. Bu durumda, vicdan mekanizmasının dengeleri hangi seviyelerde bulunursa bulunsun,  unsurlarının her  biri, insanın  yaşadığı ve  yaşayacağı realiteleri içerir. Vicdan mekanizmasının zıtları arasındaki bağlantıları, ihtiyaç duyulan realiteleri idrak ayarlar. İdrak ne kadar gelişmişse vicdan mekanizması da o kadar iyi çalışır. Bu mekanizmanın her hangi bir seviyesinde bulunan zıt unsurlardan üstteki sevgi ise alttaki nefret olur. Üstteki başkalarını düşünmek ve önem vermek ise alttaki bencillik olur, fakat standart bir sıralama yoktur, ihtiyaca göre düzenlenir.

Üstteki realiteler  olumlu yönde  uzanıp yukarı çıkar,  alttaki realiteler de olumsuz  yönde uzanıp aşağı inerler. Vicdanın her hangi bir kademesinin olumlu realitesi, daha üst kademenin olumsuz tarafında yer alır. Aynı kademenin olumsuz tarafı da, daha alt kademenin olumlu tarafında yer alır.

Şimdi, Vicdan düalitesinin olumlu dediğimiz vazifeye yönelmiş üst realitesiyle, buna engel olmaya çalışan olumsuz dediğimiz alt nefsaniyet realitesi, vicdanın herhangi bir kademesinde insanda denge halinde bulunur. Yalnız, buradaki denge devamlı olarak sabit kalmaz her an bozulur. Fakat bozulan bütün düalite dengeleri daima yeniden kurulmaya ve denge haline gelmeye eğilimlidir. Çünkü düalite prensibi gereğince dengesi bozulmuş zıtlar asla o halde kalamazlar. Hangi taraf fazla değer alarak denge bozulmuşsa, dengenin tekrar kurulması için değer almayan tarafa bir değer akımı başlar. Bu da karşı tarafın değer seviyesini eşit seviyeye gelene kadar yükseltir. Yüksek değerler alarak seviyesini arttırmış olumlu tarafla olumsuz taraf arasında kurulan yeni denge seviyesi, önceki denge seviyesine göre daha üstün bir duru- ma geçer. Bu da, o birim düalitenin bir üst kademeye geçmiş olması demektir. Yani, vicdan mekanizmasındaki idrak, vazife bilgisine biraz daha yaklaşmış olur. Buna karşılık olumsuz tarafa fazla değer gönderilirse bu defa istikamet ters tarafa döner. Bu takdirde birim düalite, yani vicdanın dengesi bir kademe aşağıya doğru kaymaya başlar. Vicdanın aşağılara kayması demek değerlerini kaybetmeye başlaması demektir. Fakat, genel tekamül prensipleri varlıkların sürekli aşağılara doğru kaymalarına izin vermez. Bir insan sürekli olumsuz tarafa değerler göndererek dengeyi hep aşağılara doğru kaydırırsa, idrak ve irade hürriyetini kötüye kullanmaktan kendisini kurtaramayacak duruma girerse, onun yardımcı varlıkları hemen harekete geçerler. Vazifeliler, gönderdikleri tesirlerle onu mecburi bir otomatizmaya sevk ederler.

Otomatizmanın doğal gereklerinden olan sayısız zahmetler, ızdıraplar, azaplar, o insanın iradesini yola sokuncaya kadar önüne çıkartılır. Yani, aşağı yukarı ilk insan kademelerinde olduğu gibi, yardımcı varlıklar onu ağır olayların içerisine çekerek idrak ve iradesinin geçerli olan üst tarafına otomatik olarak yönelmesini temin etmeye çalışırlar.

Kısaca, insanın kendi serbest haliyle kullanamadığı iradesi, vicdanın geçerli olan üst tarafına yönelebilecek kudreti gösterinceye kadar bu vazifeli varlıklar ona yardım ederler. Dünyada yaşayan bir insan, kim olduğunu, nereden gelip nereye gittiğini vazifesinin ne olduğunu, neye hazırlandığını bilmelidir. Çünkü, insanlık safhasına gelen bu vicdan mekanizması, insanın az çok ortaya çıkan idrak ve irade hürriyetine bırakıldığı için sorumluluk yükleyecektir.

Bu bilginin birçok ayrıntılarını ve daha birçoklarını, büyük vazife planının, dünya için vazifeli olan kısmının dünyaya bir hediyesi olan, İlahi Nizam ve Kainat, adlı kitapda bulabilirsiniz.